Ngôi nhà gỗ có thiết kế 3 gian, 2 chái của hộ hộ gia đình anh Lưu Đình Nhiên, thôn Khê Thượng được xây dựng nhữngh đây hơn 100 năm, theo mẫu sẵn nhà gỗ của Đồng bằng Bắc bộ. Phía trong ngôi nhà, mỗi góc xà, đường hạ được chạm trổ hoa văn nổi sinh động, mái nhà lợp ngói kiểu mái vảy truyền thống lịch sử. Nơi đây đang trở thành không khí sống, sinh hoạt của 5 đời con, cháu hộ hộ gia đình anh Nhiên.
Anh Nhiên cho biết thêm: Ngôi nhà không những là nơi để ở mà vẫn tồn tại lưu giữ giá trị văn hóa truyền thống, truyền thống cuội nguồn của thân phụ ông để lại. Ngôi nhà là bảo vật của hộ hộ gia đình, con cháu thường xuyên về đây để tụ họp, kết nối lại tình cảm qua những thế hệ. Hàng năm, ngôi nhà của hộ hộ gia đình tôi cũng đón nhiều đoàn khách về phân tích, tham quan.
Hiện nay, một vài hạng mục như ngói, cột nhà, bức vách cũng đã xuất phát xuống cấp. Để thay thế sửa chữa ngôi nhà mà vẫn đảm bảo giữ được nguyên bản thì cần phải "đúng thầy, đúng thợ" và tốn rất nhiều kinh phí nên hộ hộ gia đình đang xem xét, tính toán, dự trù kinh phí tu bổ thích hợp, nhằm mục đích giữ được nét tươi trẻ thiết kế thiết kế kiến trúc của ngôi nhà mà thân phụ ông để lại.
Hoa văn được chạm khắc tinh xảo trong thiết kế nhà cổ của hộ hộ gia đình anh Nhiên.
Cùng với sự tiến lên của xã hội, thiết kế nhà ở không phải là một di sản bất biến mà luôn luôn thay đổi, thích ứng với những biến hóa của môi trường xung quanh sống. Trong số đó, bảo tồn nhà cổ cần gắn với cuộc sống thường ngày đương đại và với sự tiến lên du ngoạn nhằm mục đích phong phú hóa những quy mô du ngoạn tại địa bàn.
Ông Lưu Đức Nam, thôn Khê Thượng cho thấy thêm: Ngôi nhà gỗ của hộ hộ gia đình tôi được xây dựng từ năm 1945 với kết cấu 30% gỗ lim, vướng lại là gỗ xoan, cột nhà và bậc đá. Ưu điểm ở nhà cổ là thông thoáng vào mùa nắng và nóng nóng, ấm cúng vào mùa đông. Qua tuổi thọ sử dụng, ngôi nhà có một vài hạng mục xuống cấp như ngói, tường, cửa... Do đó, năm 2018, hộ hộ gia đình tôi đã tu bổ, thay thế đảm bảo nguyên trạng của ngôi nhà, khối hệ thống bậc đá và cột đá. Cùng với trùng tu nhà cổ, hộ hộ gia đình tôi chỉnh trang khuôn viên, xây dựng phòng ở marketing homestay trên tổng diện tích đất của hộ hộ gia đình là trên 1.300m2. Qua đó không chỉ là tạo thu nhập cho hộ hộ gia đình mà vẫn giúp lan tỏa những nét trẻ trung văn hóa truyền thống truyền thống cuội nguồn tới khác quốc tế trong và ngoài nước.
Đồng chí Đinh Lệnh Ban, Chủ tịch UBND xã Ninh Xuân cho biết thêm: Xã Ninh Xuân có diện tích trên ̣900ha, trong đó có trên 90% diện tích nằm trong Quần thể danh thắng Tràng An. Thực hiện Nghị quyết số 105/2023/NQ-Hợp ĐồngND, ngày 12/7/2023 của Hợp ĐồngND tỉnh về việc phát hành Quy định một vài chính sách hỗ trợ tiến lên du ngoạn trên địa bàn tỉnh Ninh Bình giai đoạn 2023-2030, trong đó có chính sách hỗ trợ bảo tồn và phát huy giá trị Di sản Văn hóa và Thiên nhiên trái đất Quần thể danh thắng Tràng An (gồm hỗ trợ tu bổ, thay thế sửa chữa nhà ở mang kiểu dáng thiết kế thiết kế kiến trúc truyền thống cuội nguồn có tuổi đời từ 50 năm trở lên trong vùng lõi Di sản; hỗ trợ xây dựng mới nhà ở trong vùng lõi Di sản)…, địa phương đã phối thích ứng với Ban Quản lý danh thắng Tràng An tuyên truyền sâu rộng tới người dân về nội dung Nghị quyết số 105, đặc trưng là chính sách hỗ trợ xây dựng nhà mới, bảo tồn nhà cổ, đảm bảo hợp lý trong Quần thể danh thắng.
Đối với những hộ hộ hộ gia đình trên địa bàn có nhà cổ, UBND xã đã chỉ huy những hội, đoàn thể, thôn xóm tăng cường tuyên truyền, vận động nhân dân giữ gìn và phát huy giá trị truyền thống lâu đời của những công trình xây dựng này. Bởi nhà cổ là những di sản không chỉ có đẹp về đường nét thiết kế mà vẫn chứa nhiều giá trị văn hóa truyền thống truyền thống lâu đời. Mỗi ngôi nhà cổ được những người chủ sở hữu lưu ýt xác định việc giữ gìn nền nếp gia phong và truyền thống lâu đời văn hóa truyền thống quê nhà.
Vừa qua, xã Ninh Xuân đã đón đoàn xem thêm của Trung ương phối hợp cùng Ban Quản lý danh thắng Tràng An xem thêm những hộ hộ hộ gia đình có nhà truyền thống cuội nguồn thống, tuyên truyền nhân dân giữ gìn nét xinh văn hóa truyền thống truyền thống cuội nguồn của địa phương. Qua xem thêm, hiện xã Ninh Xuân có khoảng 10 nhà cổ có tuổi đời từ 50 năm trở lên.
Việc bảo tồn thiết kế nhà cổ ở xã Ninh Xuân đang được cấp ủy, chính quyền địa phương và nhân dân nỗ lực tiến hành, qua đó thêm phần giữ gìn những nét xin xắn văn hóa truyền thống truyền thống lâu đời của phụ thân ông để lại.
